ንፍዮ

ንፍዮ ኣዝዩ ተላባዒ ሕማም እዩ። ብፍላይ ንነኣሽቱ ቖልዑ፣ ጽኑዕን ቐታልን ክኸዉን ይኽእል እዩ። ካብ ሕማም ንፍዮ ንምክልኻል ዉሑስን ኣዝዩ ዉጺኢታዉን ክታበት ኣሎ። ክታበት ንፍዮ ንኹሎም ካብ 1 ዓመትን ልዕሊኡን ዝኾኑ ይምከር እዩ። ክታበት ንፍዮ ኣብ ግዝኣት ዋሽንግተን ዘለዋ ኣብያተ ትምህርቲ ከምኡዉን ክንክን ህጻን ንምእታዉ የድሊ እዩ። ብተወሳኺ እዉን ኣብ ማእከል ክንክን ህጻን ወይ ቕድመ-ትምህርቲ ንዝሰርሑ ሰራሕተኛታትን ወለንታዉያንን እዉን ይሕተት እዩ። ኣብ ሕቡራት መንግስታት፣ ክታበት ንፍዮ “Measles, Mumps and Rubella (MMR, ንፍዮ፡ ጽግዕ ከምኡ ድማ ሩቤላ)” ከምኡዉን “Measles, Mumps, Rubella and Varicella (MMRV, ንፍዮ፡ ጽግዕ፡ ሩቤላ ከምኡ ድማ ፍሮማይ)” ዝበሃሉ ኣለዉ።

ሓበሬታ ናይ ቫይረስ ንፍዮ

• ቫይረስ ንፍዮ ብኣየር ይጉዓዙ እዮም። እቲ ቫይረስ ናብ ዘለዎ ሰብ ምስ እትቐርብ ሕማም ንፍዮ ክትሓምም ትኽእል ኢኻ ምኽንያቱ እቲ ቫይረስ ኣብቲ ኣየር ናይቲ ክፍሊ እቲ ንፍዮ ዘለዎ ሰብ ዝርከበሉ ክሳብ ክልተ ሰዓታት ክጸንሕ ስለ ዝኽእል።
• ንፍዮ ካብ ዘለዎም ሰባት ዕንፍሩር ቅድሚ ምጅማሩ ቅድሚ 4 መዓልታት ጀሚርካ ዕንፍሩር ምስጀመሮ ክሳዕ 4 መዓልታት ኣብዘሎ ግዜ ንፍዮ ናብ ካልእ ሰብ ከመሓላልፍ ይኽእል እዩ።
• ዳርጋ ኩሉ ሰብ ክታበት ዘይወሰደ ናይ ቫይረስ ናይ ንፍዮ ምስ ዝቓላዕ ሕማም ንፍዮ ይሓምም እዩ።
• ናይ ወጻኢ መገሻታት ወይ ናብ ወጻእተኛታት ገያሾ ምቕላዕ ንሕማም ንፍዮ ዘሎ ሓደጋ ክዉስኽ ይኽእል እዩ።

ሕማም ንፍዮ፣ ሩቤላ እዉን ተባሂሉ ዝፍለጥ፣ ካብ ናይ እዋን ቑልዕነት ዘለዉ ሕማምት ዕንፉሩር/ረስኒ ኣዝዩ ቐታሊ ዝኾነ እዩ። ኣብ መላእ ዓለም ቐንዲ ጠንቂ ሞት ቈልዑ እዩ። እቶም ናይ U.S. Centers for Disease Control and Prevention (ናይ አሜሪካ ማእከላት ምቊጽጻርን ምግታእን ሕማም) ብዛዕባ ኣብ ምሉእ ሃገር ምልባዕ ንፍዮ (ብእንግሊዘኛ ከምኡዉን ስፓኒሽ ጥራይ) ሓበሬታ ኣለዎ።

ዝበለጸ ዕቑባ ኣንጻር ሕማም ንፍዮ ክታበት ምዉስድ ጥራይ እዩ። ክታበት ናይ ሕማም ንፍዮ ዉሑስን ኣዝዩ ዉጺኢታዉን እዩ። ብክታበት ናይ ንፍዮ፡ ጽግዕ ከምኡ ድማ ሩቤላ (MMR) (ሊንክ ብእንግሊዘኛ ከምኡዉን ስፓኒሽ ጥራይ) ንነብስኻን ንዉላድካን ከም እተዕቑብ ርግጸኛ ኩን።

ምልክታት ሕማም ንፍዮ

ሕማም ንፍዮ በዞም ዝስዕቡ ይጅምር፦

• ረስኒ
• ውጽኣት
• ሰዓል
• ጸረርታ ናይ ኣፍንጫ
• ቐይሕን ዝነብዑን ኣዒንቲ
• ድኻም

ድሕሪ ቑሩብ መዓልታት፣ ዕንፉሩር ይጅምር፣ ዝበዝሐ ግዜ ኣብ ገጽ ይጅምር ከምኡዉን ኣብ መላእ ኣካላት ክዝርጋሕ ይኽእል።

ኣብ ገለ ሰባት፣ ብፍላይ ከኣ ሕዱር ናይ ጥዕና ጸገም ዘለዎም ሰባት፣ ነብሰ-ጾራት፣ ወይ ጉድለት መኣዛ ዘለዎም፣ ሕማም ንፍዮ ናብ ከም ኒሞንያ፣ ዕንወት ናይ ኣእምሮ፣ ዕዉረት፣ ምጽማም፣ ዝኣመሰሉ ብርቱዕ ጸገማት ከምኡዉን ሞት ከስዕብ ይኽእል እዩ።

ሕማም ንፍዮ መብዛሕትኡ ግዜ ካብ 7 ክሳብ 10 መዓልታት ክጸንሕ ይኽእል።

ብዛዕባ ክታበት MMR

እቲ ክታበት MMR (ሊንክ ብእንግሊዘኛ ከምኡዉን ስፓኒሽ ኣንጻር ሕማም ንፍዮ፣ ማምፕስ፣ ከምኡዉን ሩቤላ የዕቑብ እዩ። ካልእ ክታበት፣ MMRV ተባሂሉ ዝፍለጥ እዉን፣ ኣንጻር እዞም ሰለስተ ሕማማት ከምኡዉን ፍሮማይ የዕቑብ እዩ። ንሕማም ንፍዮ-ጥራይ ዝኸዉን ክታበት ኣብ ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ የለን።

ቖልዑ ክልተ ዓቐን መድሃኒት ክወስዱ ኣለዎም፦ ሓንቲ መድሃኒት ኣብ መንጎ ዕድመ 12 ከምኡዉን 15 ኣዋርሕ፣ ከምኡዉን እታ ካልአይቲ ካብ 4 ክሳብ 6 ዓመት። ስድራቤትካ ካብ ሕቡራት መንግስታት ወጻኢ ክገሹ ምስ ዝኸዉን፣ ዉላድካ ካብ 6 ክሳብ 12 ኣዋርሕ ተወሳኺ መድሃኒት ክወስድ ይኽእል እዩ።

ድሕሪ 1956 ዝተወለዱ ሰባት ኣቐዲሞም ዘይወሰድዎ ምስ ዝኾኑ መድሃኒት MMR ከድልዮም ይኽእል እዩ።

ንደቕኻ ክታበት MMR ወይ MMRV ንምዉሳድ ምስ ኣቕራቢ ክንክን ጥዕናኻ ተዘራረብ። ዋሽንግተን ክታበታት MMR ከምኡዉን MMRV ብዘይ ክፍሊት ነቶም ክሳብ ኣብ ክሊ ዕድመ 18 ዘለዉ የቕርብ፣ ከምዉን ኣብ መላእ ግዝኣት ዘለዉ ኣቕረብቲ ክንክን ጥዕና ይረከቡ እዮም። ኣቕረብቲ ናብ ኦፍስ ናይ ምብጻሕ ክፍሊት ከምኡዉን ክፍሊት ነቲ ክታበት ንምሃብ፣ ናይ ምሃብ ክፍሊት ተባሂሉ ዝጽዋዕ ክሓቱ ይኽእሉ እዮም። ይኹን እምበር፣ ነቲ ናይ መዉሃቢ ክፍሊት ክትከፍሎ ምስ ዘይትኽእል፣ ነቲ ኣቕራቢኻ ክገድፈልካ ክትሓቶ ትኽእል ኢኻ።

ንስኻ ወይ ዉላድካ MMR፣ MMRV፣ ወይ ካልእ ናይ ሕማም ንፍዮ ክታበት ምስ እትወስዱ ይኹን እምበር ነቲ ክታበት ዘሪኢ ናይ ሕክምና መዝገብ ምስ ዘይህልወካ፣ ንስኻ ወይ ዉላድካ ሓደ ዓቐን ናይ MMR ወይ MMRV ክትወስዱ ከድልየኩም ይኸዉን እዩ። ተወሳኺ ዓቐን መድሃኒት ምዉሳድ፣ ዋላ ነቶም ቕድሚ ሕጂ ዝወሰድዎ፣ ዉሑስ እዩ።

ኣብ ግዝኣት ዋሽንግተን፣ ሰራሕተኛታት ከምኡዉን ወለንተኛታት ኣብ ክንክን ህጻን፣ Early Childhood Education and Assistance Program (ECEAP, ናይ ፈለማ ቁልዕነት ፕሪግራም ትምህርትን ሓገዝን)፣ ከምኡዉን መሰላትያታት Head Start (ኣቐዲምካ ምጅማር) ዘለዉ ኣንጻር ሕማም ንፍዮ ክኽተቡ ይሕተቱ እዮም።

ካልእ መድሃኒት ናይ ሕማም ንፍዮ ምስ ዘይትደሊ፣ ንሓኪምካ ተጻዋርነት ናይቲ ቫይረስ ኣብ ደምካ ምህላዉ ክምርምረካ ክትሓቶ ትኽእል እየ። እዚ ዓቐን ጸረ-ኣካል ተባሂሉ ይጽዋዕ። ነዚ ምርምር መድሕን ከይሽፍኖ ይኽእል እዩ።

ንኹላትና ንምዑቓብ ብሓባር ምዃን ፥ ታሪኽ ናይ Jaxon

Paula Abalahin ናይ Port Orchard, Washington፣ ናይ ወዳ Jaxon ታሪኽ ተካፍል፥ 

• ንስድራ Paula ተላለዮም ከምኡዉን ኣብ ናይ Jaxon ፈውሲ ተወሰኽቲ ስእልታት ናይ Jaxon ተመልከት (እዛ ገጽ ብእንግሊዘኛ ጥራይ እያ)።
• ብዛዕባ Subacute sclerosing panencephalitis (SSPE, ሰብ-አኪዩት ስከለሮሲንግ ፓን ኢንሲፋላይቲስ) ተማሃር (እዛ ገጽ ብእንግሊዘኛ ከምዉን ስፓኒሽ ጥራይ እያ)፣ ናይ ንፍዮ ጸገም ሞት Jaxon ዘስዕብ።

ምንጭታት ንፍዮ

• ወረቐት መሰረታዊ ሓበሬታ ናይ ንፍዮ (PDF)

ምንጭታት ንፍዮ ንእንግሊዘኛ ጥራይ

• ዉሕስነት ክታበት
• ብዛዕባ ክታበት MMR ተማሃር
• ናይ ለበዳ ንፍዮ 2019 - ሓበሬታ
• ብዛዕባ ንፍዮ ተደጋጋሚ ዝሕተቱ ሕቶታት
• ” ክታበት ንፍዮ ፥ ዝበለጸ ዕቑባና” ወረቐት (PDF)
• ኣብ ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ ብዛዕባ ንፍዮ ብተደጋጋሚ ዝሕተቱ ሕቶታት (CDC)
• ናይ ከባቢ ክፍሊ ጥዕና ርኸብ
•  ሓበሬታ ንገያሾ (CDC)
•  ወለዲ ብዛዕባ ንፍዮ ክፈልጥዎ ዘድልዮም ቐንዲ 4 ነገራት(PDF) (CDC)
•  ቤት-ትምህርቲ ከምኡዉን ክታበት ክንክን ቖልዓ
• "ሕማም ንፍዮ ፥ ንእሽተይ ብዛዕባ ዕንፍሩር ዝነግር ስእላዊ ሓበሬታ ጥራይ ኣይንነን (CDC)
• "ንወጻኢ ሃገር ትገሹ ኣለኹም? ንዉላድካ ካብ ሕማም ንፍዮ ተኸላኸል” ስእላዊ ሓበሬታ (CDC)