ነዊሕ ኮቪድ

ሎንግ COVID እንታይ እዩ?

ሓደ ሰብ ብኮቪድ-19 ምስ ሓመመ ሎንግ ኮቪድ ከጋጥሞ ይኽእል እዩ። እዚ ሕማም እዚ ንሎንግ እዋን ዝጸንሕ እዩ፡ እዚማለት ድማ ምስ ግዜ ክመጽእን ክሓልፍን ይኽእል እዩ ማለት እዩ። ሓልሓሊፉ ድማ “ድሕሪ ኮቪድ ምልክት”, “ድሕሪ ኮቪድ-19 ኩነታት (PCC)” ወይ “ሎንግ ጉዕዞ ኮቪድ” ተባሂሉ ይጽዋዕ።

ሎንግ ኮቪድ ንሚልዮናት ናይ ኣሜሪካ ዓበይትን ህጻናትን ዘጥቅዐ ከቢድ ዘተሓሳሰበ ጥዕናዊ ጸገም እዩ። እቶም ምልክታት ካብ ቀሊል ክሳብ ከቢድ ክኸውን ይኽእል፡ እንተወሓደ ንሰለስተ ኣዋርሕ ድማ ክጸንሕ ይኽእል እዩ። ኣብ ሓደሓደ ጉዳያት፡ ሎንግ ኮቪድ ኣካል ጉድኣት ከስዕብ ይኽእል እዩ።

ብዛዕባ ሎንግ ኮቪድ ገና ብዙሕ ኣይተፈልጠን ዘሎ ምኽንያቱም እቲ ጉዳይ ሓዱሽ ዛዕባ ስለዝኾነ። እቲ ኮቪድ-19 ዘስዕብ ቫይረስ SARS-CoV-2 ንፈለማ እዋን ኣብ 2019 እዩ ተረኺቡ። ብዛዕባ ሎንግ ኮቪድ ምርምር እናተገበረ ብዝኸደ ፍልጠትና ዝያዳ እናወሰኸ ይቕጽል።

ናይ ሎንግ ኮቪድ ምልክታት

ናይ ሎንግ ኮቪድ ምልክታት ድሕሪ ናይ ኮቪድ-19 ረኽሲ ንኣዋርሕ ወይ ድማ ንዓመታት ክጸንሕ ይኽእል እዩ። እቲ ምልክታት ካብ ሰብ ናብ ሰብ ክፈላለ ይኽእል ከምኡ'ውን ንምፍላጥን ንምልላይን ኣጸጋሚ ክኸውን ይኽእል እዩ።

ማእከላት ምቍጽጻርን ምክልኻልን ሕማማት Centers for Disease Control and Prevention (CDC, ማእከላት ንቚጽጽርን ምግታእን ሕማም)፡ ብመሰረት እዚ ልዕሊ 200 ናይ ሎንግ እዋን ኮቪድ ምልክታት አለዉ። ኣካላዊ ወይ ኣእምሮኣዊ ጻዕሪ ምስ ገበርካ ምልክታት ክውስኹ ይኽእሉ እዮም። እቶም ልሙዳት ምልክታት እዞም ዝስዕቡ የካትቱ፦

  • ኣብ መዓልታዊ ጉዕዞ ህይወት ዘዕንቅፍ ድኻም
  • ድሕሪ ኣካላዊ ወይ ኣእምሮኣዊ ምንቅስቓስ ሓፈሻዊ ሕማቕ ስምዒት (ብዘይተፈልጠ ኣገባብ)
  • ናይ ምሕሳብ ወይ ትኹረት ናይ ምሃብ ጸገም፡ ''ናይ ሓንጎል ምሽፋን''ተባሂሉ እውን ይጽዋዕ
  • ረስኒ
  • ጸገም ምስትንፋስ
  • ምስዓል
  • ቃንዛ ኣፍልቢ
  • ቅልጡፍ ህርመት ልቢ（ምንፍርፋራት ልቢ）
  • ለውጢ ኣብ ጨና/ከምኡውን ወይ ጣዕሚ
  • ሕማም ርእሲ
  • ጸገምት ድቃስ
  • ጭንቀት ወይ ጸበባ
  • ክትትንስእ ከለኻ ርእስኻ ምዛር
  • ቃንዛ ጡንቻ ወይ ጡብ
  • ናይ ፒንን መርፍእን ስምዒታት
  • ቃንዛ ከብዲ
  • ውጽኣት
  • ድርቐት
  • ሹፍታ
  • ኣብ ዑደት ወርሓዊ ጽግያት ለውጥታት ምህላው

ሎንግ ኮቪድ ከማዕብል ዝኽእል መን እዩ?

ዝዀነ ይኹን ኮቪድ-19 ዘሎ ሰብ ሎ ንግ ኮቪድ ክሕዞ ይኽእል፣ ኮቪድ-19 ምስ ዝህልወካ ዋላ'ኳ ምልክታት እንተ ዘይረኣየካ። እቶም ካብ ሓደ ግዜ ንላዕሊ ኮቪድ-19 ዝሓመኡ ሰባት ኣብ ነፍስ ወከፍ ረኽሲ ናይ ሎንግ ኮቪድ ናይ ምግላጽ ሓደጋ ኣለዎም።

ብመሰረት ኣብ ሰነ 2024 ዝተሓተመ ምርምር, 6.4% ናይ ዋሽንግተን ዓበይቲ ሰባት ኣብ ጥቅምቲ 2023 ናይ ሎንግ ኮቪድ ኣጋጢምዎም ከም ዝነበረ፡ 117,000 ድማ ኣብ ንጥፈታቶም ዓቢ ገደብ ከም ዝነበሮም ይግመት። እዚ ምርምር'ዚ ኣብ ማእከላይን ምብራቓዊን ዋሽንግተንን ናይ ሎንግ ኮቪድ መጠን ዝለዓለ ከም ዝነበረ'ውን ኣረጋጊጹ። ናይ ዋሽንግተን ናይ ሎንግ ኮቪድ ዘለዎም ናይ ዓበይቲ ሰባት ሚእታዊት ብ ናይ Household Pulse Survey（ናይ ስድራቤታት ዳህሳስ ህርመት) በቢእዋኑ ይግመት።

እቲ CDC ከም ዝብሎ፡ እቶም ሎንግ ኮቪድ ናይ ምርካቦም ዕድሎም ዝለዓለ ዝኾኑ ሰባት እዞም ዝስዕቡ ፐካትቱ፡

  • ኣንስቲ።
  • ብዕድመ ዝደፍኡ
  • ናይ ጥዕና ጸገም ዘለዎም ሰባት።
  • ሂስፓኒክ ከምኡ ድማ ላቲኖ ሰባት።
  • ብኮቪድ-19 ኣዝዮም ዝሓመሙ ወይ ኣብ ሆስፒታል ኣትዮም ዝነበሩ ሰባት።
  • እቶም ናይ ኮቪድ-19 ክታበት ዘይወሰዱ ሰባት።

ናይ ጥዕና ዘይምምችቻው ዘለዎም ሰባት ናይ ሎንግ ኮቪድ ኣሉታዊ ጥዕናዊ ሳዕቤን ናይ ምርኣይ ልዑል ተጋላጽነት ክህልዎም ይኽእል እዩ። ናይ ጥዕና ዘይምምችቻው ሓደ ጉጅለ ሰባት ብሰንኪ ስርዓታዊ (ብምሉእ ስርዓት ዝነክእ) ፣ ክውገድ ዝኽእልን ዘይፍትሓዊን ምኽንያታት ብዝተፈላለየ ናይ ጥዕና ውጽኢት ምስ ዝህልዎም ዝኽእል እዩ ዘጋጥም።

ብመሰረት Office of the Assistant Secretary of Health (OASH, ቤት ጽሕፈት ሓጋዚ ጸሓፊ ጥዕና) ፡ እቶም ናይ ጥዕና ውሑድ ኣቕርቦት ዝረኽቡ ጉጅለታት ወይ ድማ እቲ ናይ ጥዕና ክንክን ስርዓት ዝህቦም ምጽያፍ (ሕፍረት ወይ ናይ ገበን ስምዒት) ናይ ሎንግ ኮቪድ ምርመራ ናይ ምርካብ ዕድሎም ውሑድ ክኸውን ይኽእል እዩ።

OASH ሎንግ ናይ ኮቪድ ፍልልያት ብኸመይ ከም ዝፍታሕ ኣብዚብደንቢ ምንባብ ይከኣል እዩ።

ሎንግ ኮቪድ ምክልኻል

ረኽሲ ኮቪድ-19 ብምክልኻል ሎንግ ኮቪድ ምክልኻል ይከኣል እዩ። ብዛዕባ ክታበታት ኮቪድ-19 እዋናዊ መረዳእታ ምርካብ እቲ ዝበለጸ መከላኸሊ ኮቪድ-19 እዩ።

ክሳብ ሕዚ ኮቪድ-19 ዝሓሙ ዝተኸተቡ ውልቀሰባት ካብቶም ዘይተኸትቡ ሰባት ሎንግ ኮቪድ ናይ ምምዕባል ዝወሓደ ዕድል ኣለዎም።

ካልኦት ኮቪድ-19 ረኽሲ ንምክልኻል ክትጥቀምሉ ትኽእሉ መንገድታት እዞም ዝስዕቡ የካትት፡ መሸፈኒ ኣፍን ኣፍንጫን ምጥቃም፡ ምምሕያሽ ናይ ኣየር ፍሰትን ምጽራይን፡ ብተደጋጋሚ ኣእዳውካ ብሳሙንን ማይን ምሕጻብ፡ ብተደጋጋሚ ዝተተንከፉ ቦታታት ምጽራይ፡ ኣካላዊ ርሕቀት ምሕላው፡ ከምኡ'ውን መርመራ ምግባር።

እንተድኣ ኮቪድ-19 ሃሊካ፣ ነዞም መምርሒታትብምስዓብ ንኻልኦት ካብ ኮቪድ-19 ተኸላኸሎም።

ንገዛእ ርእስኻ ካብ ሎንግ ኮቪድ ተኸላኸል: ክታበት ውሰድ（እንግሊዝ）（PDF)

ብዛዕባ ናይ COVID-19 ክታበት ምውሳድ ተምሃሩ

ሎንግ ኮቪድ ምርመራ ምግባር

ናይ ሎንግ ኮቪድ ምርመራ ምክያድ ኣሸጋሪ ክኸውን ይኽእል እዩ። ገሊኡ ምልክታት ንምርድኡ ኣጸጋሚ ክኸውን ይኽእል እዩ። ንሎንግ ኮቪድ ምርመራ ንምግባር ድማ ናይ ላባራቶሪ ምርመራ ወይ ናይ ስእሊ መጽናዕቲ የለን። ሕክምናዊ ምርመራታት ድማ ንቡር ውጺኢት ከርእዩ ይኽእሉ እዮም፡ ዋላ'ውን እቲ ተሓካሚ ሎንግ ኮቪድ ይሃልዎ። ናይ ሎንግ ኮቪድ ምልክታት ወይ ባህርያት ምስ ካልኦት ናይ ሕዱር ሕማማት ክመሳሰል ይኽእል እዩ።

ሓደሓደ ምልክታት ሎንግ ኮቪድ ምልክታት ዘርእዩ ሰባት ድማ ምልክታት ኮቪድ-19 ኣየርኣዩን ነይሮም።  ንሳቶም ኣብ ዝነበሮም እዋን ናይ ኮቪድ-19 መርመራ ኣይገበሩን ቀዳማይ ሓሚመ። እዚ ድማ ኮቪድ-19 ከምዝነበሮም ንምርግጋጽ ኣሸጋሪ ክገብሮ ይኽእል እዩ ከምኡድማ ምርመራ ከወሳስቦ ይኽእል እዩ። ንስኹም ድማ ናይ ኮቪድ-19 መርመራ ክትገብሩ ኣገዳሲ እዩ እዚ ድማ መጀመርታ ሕማም ምስ ተሰማዓኩም ኣብ ናይ ሎንግ ኮቪድ ምርመራ  ንምግባር, ንምሕጋዝ እዩ።

ናይ ሎንግ ኮቪድ ናይ ክንክን ጥዕና ቆጸራ ዝርዝር (CDC) (እንግሊዝኛ)

ሓዱሽን ዝነበረን ኩነታት ጥዕና

ሎንግ ኮቪድ ንብዙሕ ስርዓተ-ኣካላት ክጸልው ይኽእል እዩ። ሕሙማት ሓደ ወይ ካብኡ ንላዕሊ ናይ ምርመራ ኩነታት ክህልዎም ይኽእል፡ ንኣብነት: ናይ ነብሰ ምክልኻል ሕማማት ከምኡ'ውን ማየልጂክ ኢንሴፋሎሜላይቲስ/ስሩ ዝሰደደ ድኻም (ME/ CFS)።

እዚ ማለት ድማ ኮቪድ-19 ዝነበሮም ሰባት ከኣ ከም ሕማም ሽኮር ወይ ናይ ልቢ ኩነታት ዝኣመሰለ ሓድሽ ናይ ጥዕና ጸገማት ከማዕብሉ ይኽእሉ እዮም። ዝጸንሐ ናይ ጥዕና ኩነታት ከም ሕማም ሽኮር ወይ ናይ ልቢ ሕማም ከዓ ድሕሪ ሕማም ኮቪድ-19 ክብእሱ ይኽእሉ እዮም።

ምስ ሎንግ ኮቪድ ምንባር

ብዛዕባ ሎንግ ኮቪድ ከመይከም ዝምርመርን ከም ዝሕከምን ገና ብዙሕ ኣይተፈልጠን ዘሎ። ንሎንግ ኮቪድ ምህላው ወይ ንሎንግ ኮቪድ ዘለዎ ሰብ ምድጋፍ፡ ኣደናጋሪ ኮይኑ ክስምዓካ ይኽእል እዩ። ሎንግ ኮቪድ ካብ ሰብ ናብ ሰብ ዝተፈላለዩ ምልክታት ከርኢ ይኽእል እዩ። እቲ ምልክታት ሕማም ንገሊኦም ክቖጻጸርዎም ዝኽእሉ ይኸውን፡ ንገሊኦም ድማ ኣካል ጉድኣት ከስዕብ ይኽእል እዩ። 

በይንኻ ከም ዘይኰንካ ኣይትረስዕ። ብመሰረት Centers for Disease Control and Prevention (CDC)፡ ካብ 1 ክሳብ 4 ምስ ሎንግ ኮቪድ ዝነብሩ ዓበይቲ ሰባት መዓልታዊ ስራሕቶም ከም ዝግድቦ ኣመልኪቶም ምስ ናይ ደገፍ ጉጅለ ምጽንባር ነቲ ናይ ምንጻል ስምዒታት ንምርግጋዕ ይሕግዝ።

ብደንቢ ምምሃር:

ኣቕርቦታት ሕተት ምትዕርራይ ንሓደ ሰብ ወይ ንሓደ ነገር ዝግበር ለውጢ እዩ። ምልክታት እቲ ሕማም፡ ሰባት ቅድሚ ምሕማሞም ክገብርዎ ዝኽእሉ ዝነበሩ ነገራት ንምግባር ከጸግሞም ወይ ክገብርዎ ዘይክእሉ ደረጃ ከብጽሕዎም ይኽእሉ እዮም። ስራሕን ቤት ትምህርትን ንምቁጽጻር ኣጸጋሚ ክኸውን ይኽእል እዩ። መስራሕትን ኣብያተ ትምህርትን፡ ነቲ ምልክታት ሕማምካ ብቑዕ ዝኾነ ምትዕርራይ ክገብሩ ሓላፍነት ክህልዎም ይኽእል እዩ።

‘ሎንግ ኮቪድን መሰላት ኣካል ጉዱኣትን’ ኣብዚ ታሕቲ ረኣዩ

ብደንቢ ምምሃር:

ጸዓትካ ተቖጻጸር። ስምዒት ድኻም፡ ብፍላይ ድማ ድሕሪ ኣእምራዊ ወያ ኣካላዊ ስራሕ ቀንዲ ምልክታት እዮም። ሓይልኻ ኣብ ምቁጽጻር ኣስተውዕል ከምኡውን ኣብ መዓልቲ ተደጋጋሚ ዕረፍቲ ግበር

ኣብዚ ብዛዕባ እቶም ሎንግ ኮቪድ ዘለኩም ሓይሊ ንምቁጽጻር ዝሕግዙ 4 ነጥብታት ብዝያዳ ፍለጡ፥ 120-066 - ሎንግ-ኮቪድ "4 P's" ፖስተር- 8.5x11 - ሰነ 2023 (wa.gov) (እንግሊዝኛ)

ሎንግ ኮቪድን መሰላት ኣካል ጉድኣትን

ሎንግ ኮቪድ ኣካላውን ኣእምሮኣውን ጉድኣታት ከስዕብ ይኽእል እዩ። ኣብ ትሕቲ Americans with Disabilities Act (ADA, ኣሜሪካውያን ምስ ኣካል ጉድኣት ፍጻመ) ክኸውን ይኽእል እዩ። ሎንግ ኮቪድ ዘለዎ ሰባት ከኣ ካብ ናይ ኣካል ጉድኣት ኣድልዎ ብሕጊ ክሕለዉ ይኽእሉ እዮም። ካብ ንግዲ፡ ካብ ግዝኣትን ካብ ምምሕዳራት ከባቢን ምኽንያታዊ መቐመጢ ክወሃቦም ይኽእል እዩ።

Guidanceመምርሒ ብዛዕባ "ነዊሕ ኮቪድ" ከም ስንክልና ኣብ ትሕቲ እቲ ADA（እንግሊዝኛ)

ሎንግ ኮቪድን ጥንስን

ነፍሰጹራትን ናይ ቀረባ እዋን ጥንሲ ዘለወን ሰባትን ድማ ብ ኮቪድ-19 ብከቢድ ናይ ምሕማም ዕድል ኣለወን። ኮቪድ-19 ንጥንስን ነቲ ዝዓቢ ህጻንን ብዝጎድእ መልክዕ ምትሕልላኻት ከምጽእ ይኽእል እዩ። ነፍሰጹራት ወይ መጥበውቲ ሰባት ክታበት ኮቪድ-19 ክወስዳ ውሑስን ተመራጺን እዩ።

ነፍሰጹራት ሎንግ ኮቪድ ከማዕብላ ይኽእላ እየን ኣብ ግዜ ጥንሲን ድሕሪኡን ናይ ሎንግ ኮቪድ ሳዕቤናት ገና መጽናዕቲ ይካየዱ ኣለዉ እዮም።

ሎንግ ኮቪድን መንእሰያትን

መንእሰያት ድማ ብ ሎንግ ኮቪድ ክሓሙ ይኽእሉ እዮም። ብዙሕ ግዜ ዝደኽሞምን ናይ ኣትኩሮት ጸገም ዘለዎምን መንእሰያት ኣብ ቤት ትምህርትን ኣብ ካልእ ንጥፈታትን ምስታፍ ክጽገሙ ይኽእሉ እዮም። ኣናእሽተይ ቖልዑ ምልክታት ሕማሞም ብግቡእ ዘይክገልጹ ይኽእሉ እዮም።

ሎንግ ኮቪድ ዘለዎም ቆልዑ ከኣ ንፍሉይ ትምህርቲ፡ ምሕብሓብን ተዛመድቲ ኣገልግሎታትን ብመሰረትኣብ ናይ ትሕቲ  ክልተፈደራላዊ ሕግታት ክግብኦም ይኽእል እዩ።

መንእስያት ን ኮቪድ-19 ክኽተቡ ምግባር ኸዓ እቲ ዝበለጸ መገዲ ምክልኻል ናይ ሎንግ ኮቪድ ኣብ መንእሰያት እዩ። ብዛዕባ ኮቪድ-19 ምኽታብ መንእሰያት ኣብዚ ብደንቢ ተምሃር።

ሃፍትታት ማሕበረሰብ

ንሓኻይምን ንህዝባዊ ጥዕናን ዝኸውን ሃብቲ

ሓበሬታ ንሓካይም